Bu yazıyı bir cennet köşesinden, doğanın sadeliği ve güzelliğinin içinden yazıyorum… Ve tüm saflığıyla size sormak istiyorum… Aynaya baktığınızda ne görüyorsunuz? İç sesiniz genelde ne gibi mesajlarla sizi yönlendiriyor? Çoğunlukla hangi gözler ve sözler hâkim, sizi yücelten mi yoksa yeren mi? Acaba bu neye bağlı, kendi iç sesinize mi, yoksa dış ses ve söylemlere mi? Peki ya kendinizi nasıl biri olarak görüyorsunuz? Sevmeye ve sevilmeye değer güzel insan mı, yoksa kendinden nefret eden, kayda değer özelliği olmayan ve sevilmeyi hakketmeyen biri mi? Bu sorularıma yanıt aramadan önce aşağıdaki şiiri okumanızı öneririm…

 

Çok çirkinim!

O yüzden beni ikna etmeye çalışma ki

Çok güzel bir kişiyim

Çünkü eninde sonunda

Her konuda kendimden nefret ediyorum

Ve kendimi şu yalanla kandırmayacağım:

İçimde kayda değer bir güzellik var

Hatta emin ol kendime hatırlatacağım ki

Değersiz ve berbat bir insanım

Ve hiçbir dediğin beni inandıramaz ki

Sevgiyi hakkediyorum

Çünkü ne olursa olsun

Sevilmek için yeterince iyi biri değilim

Ve şuna da inanacak durumda değilim ki

Gerçekten içimde güzellik var

Çünkü ne zaman aynaya baksam düşünürüm

İnsanların dediği kadar çirkin miyim?

 

Veee… şiiri okudunuz… Ne düşünüyorsunuz? Bu dizeler size neler hissettirdi? Kendinizle ilgili “evet, çirkinim ve değersizim” algısını mı onayladı, yoksa “hayır efendim, ne münasebet, bu kesinlikle beni yansıtmıyor ve gayet sevilen, iyi ve güzel biriyim” düşüncesi mi uyandı? Belki sinir bozucu buldunuz, belki sizi huzursuz etti, belki de hiç etkilemedi. Ama eminim ki az biraz düşündürttü… Kendinize nasıl baktığınız, nasıl konuştuğunuz ve nasıl algılandığınıza dair birtakım farkındalıklar getirmiş olabilir. Belki…

 

Şimdi, bir anlığına durmanızı, sıraladığım soruları bir kenara bırakmanızı ve şiiri yeniden tersten, yani aşağıdan yukarıya doğru yeniden okumanızı istesem…

 

Japon ressam Kazuo Shiraga’ya (1924-2008) ait 1964 tarihli yağlı boya tablosu, MoMA, NY.

 

Eveeeet…. Aynı şiiri tersten okudunuz… Ne oldu? Ne gibi hisler düşünceler uyandı? Bu dizeler sizde nasıl bir etki yarattı? Aklınızdan geçenleri çok merak ediyorum… Acaba bu şiir sizi ne kadar anlatıyor? Daha doğrusu, dizeleri iç sesinizi ne ölçüde yansıtıyor? Hatta gerçekte hangisini yansıtıyor; iç sesinizi mi, yoksa dış seslere dayalı kendinizi algılama biçiminizi mi?

 

Yanıtlaması zor sorular, farkındayım. Kendimden örnek vereyim: Bu şiir karşıma çıktığında ilk okuyuşumda, kendi kendime “yaaa… evet olabilir; sevilmeyi hak etmeyecek kadar değersiz biri olabilirim, zira bunu defalarca çeşitli kişiler ve olaylar sayesinde deneyimledim ve hissettirildim” diye geçirmiştim içimden. Çok acayip bir algı değildi benimkisi… Sonuçta başkalarının gözünden ve davranışlarından yola çıkarak kendimizi keşfedip tanımıyor muyuz? Kendimi algılayışım, görüşüm, bakışım ve değerlendirişim salt kendi iç algıma veya iç bakışıma değil, dışımdaki olaylar ve kişilerle doğrudan bağlantılı.

 

İlginç olan, şiiri tersinden okuduğumda oldu. İlk tepkim, “dur bir dakika; bu dizelerin -ne düzden ne de tersinden, hiçbir ifadesi kendimi algılayış biçimimi yansıtmıyor, yansıtamaz! Ben sevmeye ve sevilmeye layık biriyim; içimde iyilik şefkat ve sevgi var; ve bundan bir zerre kadar şüphe duymuyorum” oldu. Nasıl mı? Çünkü, şu yaşıma gelmişim, kendimi biliyor ve tanıyorum; deneyimlerim ve hasbelkader yaşam tecrübelerim sonucunda insanların söylem veya düşüncelerini değerlendirerek ve kendi iç sesimin süzgecinden geçirerek kendimi değerlendiriyorum; kendimi gerektiğinde yargılıyorum veya onaylıyorum. Yani, kendimi çevremdekilerin yansımaları sonucu keşfediyorum; sonrasında kendime soruyor ve onaylama veya yargılama arasında iç sesimle seçim yapıyorum.

 

Vurgulamaya çalıştığım şey şu: öz değerlememiz, öz saygımız ve öz benliğimiz; ve tabii ki akabinde gelen yargılamalarımızla onaylamalarımız iç seslerimize dayalı olmaktan çok, dışımızdan gelen mesajlar ve söylemlere bağlı oluyor genelde. Psikolojide bu algılama biçimine nöroalgı (neuroception) terimiyle iç algı -veya içe bakış (introception) ve dış algı -veya dışa bakış (extroception) olarak geçer. İdeal olan veya arzu edilen, kişinin kendi iç algısına dayalı bir kendini değerlendirme ve onaylama mekanizmasını inşa etmesi. Halbuki, yeni gençliğin tüm benlik inşasının dış algı ve yansımalar üzerine kurgulu olduğunu söylemeye bilmem gerek var mı?

 

Özetle, kendimizi algılayışımıza ve benliğimizi inşa edişimize dikkat çekmek istedim. Şu kısacık şiiri doğrudan veya tersten okurken dahi bizde türlü hisler yaratıyorsa eğer, o zaman bir durup aynaya bakmalı, aklımızdan geçen laflara kulak vermeli ve içlerinden iç algı ile dış algı arasındakileri ayıklayarak aralarında dengeyi aramalıyız. Algımız salt dış bakışa dayalı olmayacağı gibi, salt iç bakışa da olmamalıdır.

 

Dip not: Tersine şiir (reverse peom) diye geçen Pretty Ugly (2018) başlıklı bu şiir, Abdullah Shoaib adlı şaire aittir. Orijinal (İngilizce) versiyonu aşağıda. Türkçeye çevirim orijinalindeki etkiyi yansıtmamış olabilir. Size önerim, “zihni sinir” sorularımı orijinalini okuyarak yeniden değerlendirmeniz…

İzmir Tırazlı Köyünden sevgilerimle…

10 Temmuz 2022

 

Pretty Ugly

by Abdullah Shoaib 

I’m very ugly

So don’t try to convince me that

I am a very beautiful person

Because at the end of the day

I hate myself in every single way

And I’m not going to lie to myself by saying

There is beauty inside of me that matters

So rest assured I will remind myself

That I am a worthless, terrible person

And nothing you say will make me believe

I still deserve love

Because no matter what

I am not good enough to be loved

And I am in no position to believe that

Beauty does exist within me

Because whenever I look in the mirror I always think

Am I as ugly as people say?

 (Now read bottom to top)

 

Bir önceki “Varoluş Özden Önce Gelir!” başlıklı yazımda Yavaş Ölüm şiiri üzerinden varoluşçu felsefesine değinmiştim. Sanat ile sanatçının yeri ve arasındaki önceliği konusunda birkaç soru yöneltmiştim; hatta kendimce doğru gelen düşünceyi öne sürmüş, “Peki ya sizce?” diyerek okuyucuya fikirlerini sormuştum. Çok harika geri dönüşler aldım; sayıca az, ama derinlik bakımından çok ama çok zengin. Bir makalenin ardından gelen yorumların yarattığı çarpan etkiyi ve düşünce zenginliğini paylaşmak istiyorum bu yazımda. Çünkü, aynı sevgi gibi, bilgi ve fikir paylaştıkça çoğalıyor… Bundan da herkes payını alabiliyor.

 

İşte… Değerli yorumlardan doğan yeni çıkarımlarım alıntılamalarıyla aşağıda…

 

1. Varoluşumuzun ardında yaşanmışlık kadar yaşanmamışlık da aynı ölçüde etken. Kurtul şu kaçırma hissinden, yaşamana bak!

 

“…şairler veya yazarlar kendi varoluş hikayeleri ile üstü örtülü şekilde karşımızdalar… Ya yaşanmışlıklar ya da yaşanmamışlıklar… Benim anladığım bu. İster yaşanmışlıklardan kendine pay çıkar ister yaşanmamışlıkların pişmanlıkları ile debelen. Her insanın varoluş hikayesi kendine has. Kişi, şairin dediği gibi güvenlikli alanında yaşamaktan mutlu olur ve yaşadığını sanır veya kendi güvenlikli alanından çıkıp yeni deneyimler yaşar, sonuçta o da mutlu olduğunu sanır… Ancak her ikisinin ortak noktaları ikisi de yaşar; biri kendi yaşadığı deneyimlerin diğerinin de yaşamasını ve daha mutlu olacağı düşüncesiyle telkin eder, ancak gerçekte bu çok da etkili olmaz, çünkü her düşünce şekli kişiye has olup duygu tatminleri bireysel kalır.” – Rana

 

“Yaşanmamışlık da bir yaşanma hali değil mi aslında?” – Pemi

 

2. Olayları nasıl ele aldığımız, hangi ihtiyaçlarımızı veya yoksunluğumuzu giderme çabasında olduğumuza bağlı. Çünkü “Olayları değiştiremiyoruz. Tek müdahale edebileceğimiz olaylara bakış açımız.” – Pemi

 

“Sonuçta yaşama içgüdüsünü her ne kadar duygular yönetse de aslında ayakta kalmak, kişinin varoluşu maddi ihtiyaçların tatmini ile güçleniyor. O halde kişi şairin dediğine göre duygusal ihtiyaçlarını karşılamadığı sürece yavaş yavaş ölüyor, ancak diğer taraftan maddi ihtiyaçlar karşılanmadığı sürece de duygusal yıkımlarla daha da hızlı ölüyor…” – Rana

 

3. Her bireyin ihtiyacı ve tatmin olma seviyesi değişkenlik gösterir, ancak belirleyici olan olumlu, açık ve kabullenici bir bakış açısı.

 

“Yaşanmamışlıkları yaşayınca keşke herkes mutlu olabilse… Yine de şair konuyu pozitif düşünceyle irdelemiş, her zaman pozitif düşüncenin yanında olmuşumdur… Hayatta varoluşun tek gerçeği pozitif akıl ve ruh.” – Rana

 

4. Algısal olarak, hiçbir zaman Goldilocks Etkisini* yakalayamayız. Daima tenkit edeceğimiz, söyleneceğimiz, değiştirmek isteyeceğimiz ve bizi mutsuz kılacak şeyler olacak. Diğer yandan, Budizm ve Uzak Doğu felsefeleri her şeyin olması gerektiği gibi ve ölçüde olduğunu savunur. Hayat ve yaşam serüveni ikisinin arasında bir şey mi acaba?

 

“Kişi her zaman çok erken ya da çok geç ölür ve yine de hayat oradadır, bitmiştir. Çizgi çizilir ve hepsinin toplanması gerekir. Sen hayatından başka bir şey değilsin der Jean-Paul Sartre. Dolayısı ile konfor alanlarımızı zorlamak ve dışına çıkmak var olmanın dayanılmaz hafifliğini hissedebilmek yaşamın özü diye düşünüyorum… Goldilocks ve Üç Ayı hikayesinde olduğu Just the right size, taste vs. gibi. Bunu yakalayabilmek iste varoluşun özü. Ve bundan memnun olabilmek.” – Begüm

 

5. Yaşanmışlıklar (veya yaşanmamışlıklarla) beraber yaş aldıkça, felsefe altyapısına sahip olmasak dahi felsefi düşünceler ve çıkarımlar yapacak mertebeye geliyoruz. Tek elzem olan, deneyimlerimiz üzerine düşünce üretmek, ürettiklerimizi paylaşmak ve yenilerine kendimizi açmak.

 

“Ben felsefeden hiç anlamam ama insan kendi ruhu ile barışık dünyanın neresinde olursa olsun iki kahkaha atabiliyorsa en büyük zenginliğe sahip gerisi boş.” – Yasemin

 

6. Bizi etkileyen ve aklımızda kaldığını düşündüğümüz anlar, başkalarının bize yaptığı veya söylediklerinden çok bizi nasıl hissettirdikleriyle ve bizde bıraktıkları hislerle ilgilidir. Yani, kalıcı etki bırakan sanatçının kendi değil, hatta sanatı da değil; sanatının bizde yarattığı duygulardır ve bu kişiden kişiye değişir.

 

“Yazının içindeki soruyu hala düşünüyorum… Bir sanat eserine bakarken ya da onu okurken aklımda kalan bana hissettirdiği yeni tanıştığım duygular ve zihnimi farklı açılardan zorlaması oluyor. Yani benim dünyamda sanırım “yaratıcıdan” çok “yaratılan olgu” geriye kalıyor. Bu tabi ki “sanat” söz konusu olduğunda. (Ben de şiir Neruda’nın sanıyordum, yazınızdan sonra aslında bir kadına ait ve onun hayatta olduğunu öğrenmek beni çok mutlu etti, kendisini diğer yazıları için takibe aldım.” – Senem

 

7. Sanatçının sanatının önüne geçmesi kişinin temel ihtiyaçlarına, kişisel güdülerine, toplumsal akımlara ayak uydurma gereksinimine ve en önemlisi maddi kaygılarına bağlı. Son dönemde birçok isim olmuş kişinin imajını ve mertebesini korumaya odaklanarak çalışması özünden, özgün motivasyonundan ve başlangıç noktasından kopmasına, sanatı için değil de kendisi için çalışmasına ve bunun sonucunda yarattığı sanatın kalitesinde değişkenlik göstermesine sebep olabiliyor. İcraatlarıyla değil de şahsıyla isim yapan ve etki bırakanlar “sanat sanat için” olgusundan çok “sanat sanatçı için” algısını yaratıyor.

 

“Bazı eserler daha çok sanatçısını tanıdığınız zaman ya da çabasını, sanat yolculuğunu bildiğiniz zaman anlam kazanabiliyor sanırım. Picasso’nun bazı resimleri var bana göre, Picasso’nun yaptığını bilmesem yüzüne bakmam. Sanat sanat içindir ya da Sanat toplum içindir tartışmasında sanatı sadece sanat için yapan ve anlaşılma ya da mesaj derdi gütmeyen eserlerin hepimiz tarafından beğenilip, sanatçısının önüne geçmesi daha zor sanki. Ama bu şiir gibi eserler zaten çok çarpıcı, net ve akılda kalır olduğu için sanatçısının önüne çok rahat geçebiliyor. Eğer yazan yazarın maddi sıkıntısı yoksa bence bir sıkıntı da yok. Sonuçta duygusal nedenlerle yapılsa da sanatçıların da paraya ihtiyaçları var. Ben şair olsam, dünyada herkes şiirimi bilse ama benim yine de karnım açsa, bir içim burkulur yani.” – Sevkan

 

“Bir kişi yarattığının önüne geçiyorsa bir daha aynı güzellikte yaratabilmesine de engel oluşturuyor demektir, okurken bu şekilde düşündüm. İnsanlar geçici ama yaratılanlar kalıcıdır. Aristoteles bir kişi ancak bu hayata kattıkları hiç kimse tarafından hatırlanmadığı gün ölür demiş, yani devinimi anlatmış.” – Ela

 

8. Aşırı çabalar ve ihtiraslar olmadan, insan kendi halinde yaşayabilse, oldukça mutlu olabilir. Belki de Goldilocks etkisini ve getirdiği doygunluk hissini baltalayan en büyük etken, kıyaslama ve diğerleri ne yapıyorsa arkada kalmama güdüsü. Kişi kendini kendiyle, yani dünkü haliyle kıyaslamaya başladığında ancak huzurla yaşar ve ölür. Afrika Atasözünün dediği gibi, “Her sabah bir ceylan ve bir aslan uyanır, bir önceki günden daha hızlı koşma çabasıyla…”

 

“Acaba ben şiiri yanlış mı anladım? Bir köyde yasayıp, hiç seyahat etmeden hayatını geçiren, zaten herkesi tanıdığı için başka yeni kişi ile tanışmasına da gerek olmayan, sadece tarlada ve evde çalışan kişi nasıl ölüyor? Bence arada kibir olmasın yeter, kalp kalbe değsin yasam öyle güzel ki…” – Anonim

 

Bu seferlik benden bu kadar.

Sevgiler.

16 Mayıs 2022

 

*Goldilocks Etkisi: Evreni bir araya getiren elementlerin ne az ne de çok, ama tam yeterli oranda bir araya gelip bizim bildiğimiz evreni daha yaşanabilir bir dünyayı meydana getirmesine denir. https://en.wikipedia.org/wiki/Goldilocks_principle

 

Bu satırları 2 Nisan sabahı yazıyorum… Kayak yarışı için Espot’tayız… Bahar geldi… (demek istiyorum)… Çünkü Nisan demek bahar demek… Çoğu arkadaşım sosyal medyada fotoğraflarla “bahar geldi” mesajları paylaşırken ben, baharın bizim için henüz çok uzakta olduğunu, kar kış kıyametin içinde olduğumuzu paylaştım dün gece. Kuvvetli rüzgarla birlikte ağır bir tipiyle karşı karşıyayız; sıcaklık eksi 9 derece… Kötü hava şartları dolaysıyla yarış iptal. Ne baharı! Tam bir 1 Nisan şakası! 1 Nisan deyince akla matrak hikayeler, şakalar ve sonunda patlak veren kahkahalar gelir. Son dönemde “Şaka gibi!!!” diyeceğimiz çok üzücü olayların yanında, şaşırtıcı nitelikte güzel olaylar da çıkıyor karşımıza. Ehhh… hayat işte, nasıl alırsan… Acı/tatlı sürprizlerle dolu… “Geleni nasıl alırsan öyle yaşarsın” diyorum. Çünkü tatsız şakalar bazen mucizevi şekilde tersine de işleyebiliyor…

 

Dün,1 Nisan Cuma’ydı. Sanki 13ncü Cuma! Barcelona’da hava günlük güneşlik, hafif rüzgâr ve biraz serin, ama süper bir bahar havası vardı. Arabayı yükledik, kayaklar tepede, yola koyulduk… Üçümüzde de tatlı bir huzur ve tebessüm… Sezonun son yarışı ve sonrasında kar havasına adios diyeceğiz, sıcak denizlere fora edeceğiz… Bir yandan aklımı kurcalayan bir düşünce… 1 Nisan gelmiş ama ben yapacak şaka bulamamışım! “Boş geçecek bu sene” diyorum kendime; bir yandan da akışa bırakmış, elbet fırsat çıkar diye geçiriyorum içimden. Evren sağ olsun, benden önce davranıp günü boş geçirmiyor ve sürprizini patlatıyor! Üç buçuk saatlik yolumuzun yarısındayken, otoyoldan çıkmamıza 5 dakika kala, akıllı Mini’miz uyarı veriyor: sağ arka lastikte hava kaçağı! Haydaaaa… ne gereksiz durum! En yakın benzinci nerde diye bakıyoruz, 7-8 kilometre ötede, yolumuzun üstü olan Agramunt kasabasında bir tane buluyoruz. Benzinciye doğru devam ederken teker arabayı çekiyor… Durup bakıyoruz… Parlak değil. Lastik patlak! Şaka gibi!!!

 

Benzinciden vazgeçip lastik tamircisi aramaya başlıyoruz… Saat 17:00! Katalunya’nın çoğunluğu evine çekildiği Cuma akşamı açık servis bulmak mesele. Google Maps’e “taller de neumaticos” yazıyorum, onca kere önünden geçtiğimiz Rodi Motor’u veriyor bana. Arıyorum… Açık! Yaşasııın! Bozuk İspanyolcamla durumu anlatıyorum. Bizi bekliyor! Lastik yere yapışık vaziyette servise varıyoruz. Bizi karşılayan genç adam -ismi Marc- lastiğe bakıyor, “pek iyi görünmüyor” diyor. Koca bir tahta parçası delmiş, tıpa gibi içindeki havayı tutuyor. Marc “tamir ederim ama lastiğin alın kısmı aşındığı için riskli” diyor. Daha en az 150 km yolumuz, bir de dönüşümüz var!!! Naapcaaaz???? Klasik Türk kafasıyla “bize lastik satmaya çalışıyor” desek de, yapacak bir şey yok, cezamız neyse vereceğiz, yeter ki yolumuza sağlam devam edelim diyoruz. Asıl mesele, İspanya’nın bir köşesinde nev-i şahsına münhasır lastiğimize benzerini veya uyanı bulmak. Adeta tersine işleyen 1 Nisan şakası içindeyiz… Marc depodan bir yedek lastikle geliyor… Delik olan bagajda, kuruş almadan bizi yedek lastikle yolcu ediyor. Şaka gibi!!! “Marc,” diyorum, “senin göbek adın Angel (melek)…” Anlamıyor; ama biliyorum, evren şükran ve dualarımı işitiyor.

 

Yola devam ediyoruz. Kaybettiğimiz 40 dakikayı kapama çabasıyla yol alıyoruz. Doğa harikası yollardan geçiyoruz. Elimde telefon dağları kayaları yeşilleri kaydediyorum… Birden aniden yavaşlıyoruz… Polis! Hız sınırını aşmışız, ceza yiyoruz… Bir 40 dakika daha kaybediyoruz. Şaka gibi!!! İşimiz bitmiş, tam yola çıkacağız, telefon çalıyor… Kayak kulübünden Katalan arkadaşlarımız Judit ve Carles. Onlar da Espot yolcusu. Tek tük arabanın geçtiği, Allah’ın unuttuğu bu noktada bizi polisle debelenirken görüyorlar ve arıyorlar… “Ne oldu, her şey yolunda mı?” diyorlar… Parliament mavisi Mini’mizi ta uzaklardan gören herkes “a-ha bunlar Büyükbaylar” diyebilir… 🙂 “Her şey yolunda, ceza yedik” diyorum… Sonra da kocama dönüp “Şaka gibi!!! Evren Marc’a olan borcumuzu tahsil etti” diyorum… Ve yolumuza “iki olayla kapatsak günü” diyerek devam ediyoruz…

 

Yolun devamı vukuatsız geçti… Tünellerin, dağların vadilerin arasından şahane manzaraların içinden geçerek, bir saat gecikmeyle vardık. (Küçük hesaplama yapınca yine hız yaptığımız apaçık ortada!!!) Günü efsanevi sürprizle kapattık… Baharın bu ilk gününde, doğayı tomurcuklanmış ağaçlarıyla beklerken, kar örtüsüyle uykuda bulduk. Bize yeni yıl havası hissettiren, içimizi kıpır kıpır ettiren, aşkı ve romantizmi uyandıran bir kar havasıyla günü kapattık. Bugüne de yarış iptal haberiyle başladık. İşte benim küçük dünyamda 1 Nisan günü böylesi tersine işleyen ve Şaka gibi!!! dediğim sürprizlerle cereyan etti.

 

Sürpriz deyince çoğunlukla akla tatlı hoş ve mutluluk uyandıran olaylar gelir… Halbuki sürpriz, iyisiyle ve kötüsüyle belirsizliğin yavrusudur. Seminerlerimde VUCA* döneminde yaşama ve hayatta kalmanın püf noktaları konusunda daima vurguladığım önemli bir noktadır bu. Belirsizlik bir durumdur, bir süreçtir; sürprizse bir sonuçtur. Algısal olarak sürprizlere açığızdır, oysa belirsizliklere sıkı sıkıya kapalı. Çünkü biri neşe, mutluluk ve tatlı tebessüm yaratırken, diğeri isteğimiz dışında sonuçlar doğuracağına dair huzursuzluk, korku ve endişe getirir. O yüzden “hayatında hiçbir sürpriz şaşırtmasın seni” diye temennide bulunuruz. Sürpriz, adı üstüne şaşırtan, hazırlıksız yakalayan, aniden çıkagelen bir olgudan başka şey değildir.

 

Bu denklemin içinde bir de mucizeler vardır, ki tesadüf gibi görünür ama bence değildir. Onlar sürprizin can kardeşidir. Hiç beklemediğimiz anda lastiğimizin patlaması beklenmedik (aksi) sürprizdir! İnik lastikle belirsizlik içinde yol alırken o saatte açık servis bulmamız ayrı beklenmedik (şaşırtıcı) sürprizdir! Marc Angel’in deposunda uygun yedek lastik bulması ve bizi belirsizlikten kurtarmasıysa beklenmedik ama arzuladığımız mucizevi sürprizdir! Günün her anı beklenmedik mucizevi sürprizlerle karşı karşıyayız, ama birçoğunun farkında değiliz. Bakmayı bilsek, kalbimizi olasılıklara açabilsek ve mucizevi sürprizlerin bizi beklediğine inansak belki başımıza gelenleri Şaka gibi!!! değil de mucizevi sürprizler olarak alacağız.

 

Ve… Bu satırları tuşlarken, yaşamlarında büyük sıkıntı çeken tüm canları, zorunlu göçmenleri, savaş mültecilerini, açlık ve yoksulluk çekenleri, şiddete maruz kalan kadınları düşünüyorum… Ve diliyorum; karşılarına tersine işleyen şakalar, mucizevi sürprizler ve melek insanlar çıkarsın hayat…

 

Espot’tan sevgiler…

2 Nisan 2022

 

*VUCA= Volatility (değişkenlik), Uncertainty (belirsizlik), Complexity (karmaşıklık), Ambiguity (muğlaklık)

 

“Sen kimsin?” diye sorduklarında herkesin listeleyeceği türlü sosyal kimlikler vardır. Farklı sıralama içinde olsalar da içerikleri bakımından benzeşirler. Bana sorulduğunda, ilk sırada bir dünya vatandaşı, kadın, eş, anne, evlat derim. Ama kendimi tanımladığım ve beni ben yapan en baskın kimliğim “eğitimci” olmaktır; beraberinde mentör, koç, danışman, rehber, yol gösteren, dinleyen, aynalayan ve karşımdaki için “var olan” gibi roller de gelir. Hangisi olursa olsun, ilkeli ve idealist bir yanım vardır ki, yüreğime ve aklıma yatmayanı kabul etmem. Ondandır, sektörde insanlar ilerleyip yükselirken ben, yerimde sayma pahasına, bana doğru geleni seçtim, uyguladım. Çünkü tartarım, verdiğim emekle yarattığım sonuç arasındaki ilişkiye bakarım; kendim ve bütünün hayrına yarattığım etki veya katma değer arasındaki dengeyi ararım. Biri diğerinden ağır basıyorsa denge bozulmuştur demektir. Zira, kefenin iki tarafı da dengede olduğunda ancak iki taraf da hakkıyla yerini bulacak, doyuma ulaşacak. Bu yazımın hikayesi de eğitim!

 

Bir eğitimci olarak amacım öğrenmek isteyen bireylere bildiklerimi öğretmek; kişiye has öğrenme yöntemlerini keşfettirmek ve öğretmek; ihtiyaçlarını tespit etmelerinde ve bilgiye erişimlerinde kolaylaştırıcı olmak; kendi iç ve dış kaynaklarının farkına varıp yaşam yollarını tayin etmelerine destek vermek. Özetle, yaşam yolculuğunda onları güçlendirmek, hayatlarını ve yollarını idame ettirebilen, kendine ve başkalarına liderlik edebilen bireyler yetiştirmektir amacım. En büyük doyum kaynağım, yarattığım etkiyi ve katma değeri görmek. Yıllar sonra öğrencilerimle karşılaştığımda, vardıkları mertebelere geliş hikayelerini ve bunun bir parçası olduğumu bilmek eşsiz bir mutluluk! Ormancılık gibi, yüzlerce fidan dikip onları düzenli sulayıp yıllar sonra ormana dönüşerek yetişen nesillerin parçası olmak.

 

Dile kolay! Ama emek istiyor! Bir zamanların eğitimci-öğrenci ilişkilerinden tutun, eğitim kurumlarının misyon ve vizyonuna kadar çok şey değişti. Eski köye yeni adet geldi… Eğitim anlayışı pedagojik ve gelişimsel temellerden işletme ve yönetimsel emellere kaymış; amaç ile araç yer değiştirmiş, ama alan memnun, satan memnun. Her ürünün alıcısı olduğu dükkânlar gibi, “eğitim dükkânları” oluşmuş. Mesela, Barcelona’da Business School (İşletme Yüksekokulu) statüsünde lisans ve yüksek lisans programları sunan bazı kurumlar doktora seviyesinde İşletme Yönetimi Doktora (DBA-Doctor of Business Administration) programı başlattılar. Çok da iyi yaptılar. Herkes PhD yapacak değil ya. DBA, akademik ve araştırma odaklı PhD (Doctor of Philosophy) programından farklı olarak, işletme ve yönetim alanında teorik bilgiye ve onun iş dünyasına uyarlanışına odaklanan bir profesyonel uzmanlık programıdır. Öyle ki, yüksek eğitim seviyesinin en üst basamağında en derin uzmanlaşma aşamasıdır. Katılımcı, alanının piri olma yolundadır ve bu süreçten geçerken ondan “en üst seviye” ciddiyet ve adanmışlık beklenir. Doktora seviyesinde uzmanlaşma böyle bir serüvendir.

 

Doktora adayının bağlılığı kadar program yürütücüsünden (enstitü), dersi yürüten hocalara ve eğitim yöntemine kadar “en üst seviye” yapılanma beklenir. Yani, sunulan programın zenginliği kadar uygulama yöntemi de büyük önem taşır. İdeali, bu seviyede derslerin yüz yüze olması; ancak ırak diyardakilerin erişimini düşününce uzaktan eğitim yöntemi bulunmaz nimet; ki onun da iki çeşidi var: senkron (online) ve asenkron (offline). Birinde kişi Zoom, Google Meets veya Microsoft Teams üzerinden bağlanarak sanal bir sınıf ortamında öğrenme grubuna dahil oluyor ve interaktif katılıyorken (senkron), diğerindeyse dersi dilediği zamanda yerde video kaydından izleyerek takip ediyor (asenkron). Asenkron, bir sertifika programında ideal olabilir, ama üst seviye uzmanlaşmayı hedefleyen bir programı taşıyamaz. Asenkron kurgusuyla tasarlanmış doktora seviyesinde bir programın geçerliği, güvenirliği ve etkisi düşündürtür.

 

Anlayacağınız üzere, beni düşündürten bir durum oldu. Bahsettiğim asenkron kurgusunda bir programın parçası olma teklifi aldım. 16 haftalık bir liderlik DBA ders programında ders içeriğini hazırlayacak, profesyonel stüdyoda video kaydını yapacak ve öğrencilere kurumun portali üzerinden sunacaktım. Dersi tasarlamanın ve inşa etmenin cazibesi büyüktü, hatta stüdyoda kayıt fikri ayrı çekici gelmişti. Sonra, “Katılımcılar 16 hafta boyunca derslerimi takip edecekler, yüzümü sesimi görecekler, bense onların hiçbiriyle etkileşemeyeceğim, tek tek bireysel ihtiyaç veya sorularına hitap edemeyeceğim. Nerde alış-veriş, hani etkileşim, nasıl bir karşılıklı öğrenme ve gelişme yöntemi bu?” diyerek sorguladım. Emek ve çabamın yaratacağı sonucu düşündüm… Tüm pırıltısı puff diye söndü. Programı tamamlayacak olan bu kişiler, alanında uzman bilirkişi unvanını taşıyacaklar, ama tek tip profile göre tasarlanmış içerik ve kurgunun bir ürünü olacaklar! Bilgi becerilerini programın sunduğu çerçeve içinde kısıtlanarak inşa edecekler, bireysel deneyim ve hikayelerini gelişim sürecine katamayacaklar…

 

Aklıma yatmadı! Bu bana uymaz dedim ve teklifi reddettim! Sistemi eleştirmiyorum, itiraz da etmiyorum. Ama, parçası olmayı reddediyorum. Çünkü bir eğitimci olarak eğitim uygulamalarını sorguluyorum ve bu kurgunun içinde oynayacağım rolü tartıyorum. “Her şeyin başı eğitim” madem, hakkını vererek, işlerliğine katkı sağlayarak ve alıcıya en yerinde, derin ve faydalı şekilde ulaşmasını hedefleyerek parçası olmayı seçiyorum. Zira, günümüz eğitim çıktılarına baktığımda, üniversite mezunları iş bulamıyor, bir yandan da erişimi ve edinimi kolaylaşan diploma dereceleriyle eğitim enflasyonu yaşanıyor. Maalesef, yeterince emek ve ter dökmeden, dükkândan satın alır gibi, statü ve unvan edinilebiliyor bugün. Oysa, eğitim, yetkinlik ve beceri kolay edinilmiyor. Unvan da öyle olmalı! Aksi taktirde, toplumda Dunning-Kruger* sendromu enflasyonunun yaşanması kaçınılmaz olur!

 

Barcelona’dan sevgiler…

23 Şubat 2022

 

*Dunning-Kruger Sendromu, David Dunning ve Justin Kruger adlı iki ABD‘li psikiyatri uzmanı, 10 yıl kadar önce bir teori ortaya attı ve bunun üzerine bir araştırma başlatıldı.

“Cehalet, gerçek bilginin aksine, bireyin kendine olan güvenini artırır.” teorisini temel alarak fizyolojik ve zihinsel alanda çeşitli uygulamalar sonucunda şu bulgulara ulaşıldı:

• Niteliksiz insanlar ne ölçüde niteliksiz olduklarını fark edemezler.
• Niteliksiz insanlar, niteliklerini abartma eğilimindedir.
• Niteliksiz insanlar, gerçekten nitelikli insanların niteliklerini görüp anlamaktan da acizdirler.
• Eğer nitelikleri, belli bir eğitimle artırılırsa, aynı niteliksiz insanlar, niteliksizliklerinin farkına varmaya başlarlar.

Devamını https://eksisozluk.com/dunning-kruger-sendromu–4819508 linkten okuyabilirsiniz.