YENİ BİR ÇALIŞAN MUTLULUĞU/ESENLİĞİ MODELİ: ÇALIŞAN BÜTÜNLÜĞÜ

Şirli Ender-Büyükbay

PhD in Business Administration

Tez Danışmanı: Doç. Dr. Ela Ünler

Haziran 2017, 272 Sayfa

 

Özet

Pozitif psikoloji örgütsel yönetim alanında gün geçtikçe daha çok yer almaya başlayan bir yaklaşımdır. Çalışanın mutluluğu, özellikle performansına etkisi açısından, giderek odak noktası haline gelmektedir. Günümüzde çalışanların bağlılık seviyesini ölçümleme ve mutluluk/esenlik modelleri kullanılmaktadır. Ancak, varolan modeller çalışanın mutluluk/esenliğini açıklamakta ve performansına etkisini ortaya koymakta sınırlı kalmaktadır. Zira, bireylerin karmaşık ve farklı ihtiyaçlara sahip varlıklardır, dolayısıyla daha geniş, çok-boyutlu bir yapıya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışma, geniş kapsamlı literature taraması ve saha araştırması sonucunda, yukarıda belirtilen ihtiyacı karşılama amacıyla, bütünsel bakış açıyla performansı açıklayan yeni bir çalışan mutluluğu/esenlik modeli önermektedir –çalışan bütünlüğü.

Bu çalışma, varolan esenlik modellerinin ışığında, bütünsel ve bileşik bir esenlik yapının performansı, alt boyutlarının her birinin etkisine göre, daha fazla etki edeceğini varsaymaktadır. Önerilern araştırma soruları ve hipotezleri doğrulamak veya redetmek için, çalışma bir kaç adımdan geçmiştir –literatür taraması, odak grubu çalışmaları (nitel araştırma), anket uygulaması (nicel araştırma), ve istatistiksel analiz (yapısal eşitlik modeli ile -YEM). İlk aşamada –literatür taraması, performansı olumlu etkileyecek pozitif psikoloji ve iş-temelli 38 kavram toplanmıştır. Odak grubu çalışmalarıyla, performansı olumlu etkileyen 20 kavram belirlenmiştir.

Belirlenen kavramları nitel araştırma yoluyla ölçümlemek adına, literatürden geçerliliği ve güvenirliği saptanmış ölçekler taranarak seçilmiştir. Ölçekleri bulunmayan kavramlar için araştırmacı soru maddeleri kurgulamıştır. Görünüş-geçerliliği, ve ardından ön-çalışma yapılarak (n=56), nicel araştırmanın ana bileşeni akent çalışması yürütülmüştür. Örneklem, hizmet sektöründe çalışan, Türk beyaz yakalı profesyonellerle sınırlandırılmıştır. Önerilen araştırma modelinin istatistiksel analiz kısmı SPSS kullanılarak ölçeğin güvenirlik testi ve keşfedici factor analizi, ardından AMOS kullanılarak YEM ile doğrulayıcı factor analizi içermektedir.

Analiz sonuçlarına göre, çalışan mutluluğu/esenliği yedi boyutlu bileşik yapıyla açıklanmaktadır: kariyer başarısı, duygusal zeka, duygusal sermaye, bağlılık, genel yaşam tatmini, iş-yaşam dengesi, ve otantik işleyiş. Çalışanın mutluluğu/esenliğini en baskın açıklayan ve performansını etkileyen faktörler, sırasıyla işten ve işin yarattığı anlam ve amaç, motivasyon ve kendini yönetme becerisi, öz-yeterlik ve umut, işten ve çalışmadan duyulan haz, iş yasamından duyulan tatmin duygusu, denge, ve seçim özgürlüğü. Her bir boyut kendi başına performansı anlamlı etkilese de; boyutların bireysel etkisine kıyasla, önerilen bileşik yapı performansı göreceli olarak daha fazla etkilediği bulgulanmıştır.

Mutluluk teorileri üzerine geniş kapsamlı araştırmayı içeren bu çalışmanın en büyük katkısı, çalışan mutluluğunun performansa olan etkisindeki farklılığı açıklayarak, geniş kapsamlı, ve yeni bir mutluluk ölçeği ortaya atmak olacaktır. Diğer bir katkısı ise, pozitif örgütsel yönetim uygulamalarının çalışan mutluluğu ve performansa etkisini vurgulamada işverenlere ve uzmanlara kolaylık/imkan sağlamasıdır. Sonuçlar, teorik ve yönetimsel çıkarımlar, ve araştırma önerileri sunularak tartışılmıştır.

Anahtar kelimeler: Çalışan mutluluğu, Çok boyutlu yapı, Performans, Kavram geliştirme